Michael Nyman – „Kwartet smyczkowy nr 2” (1988)

Dzieło powstało na zamówienie tancerki Shobany Jeyasingh, a swoją premierę miało — w wykonaniu artystki i Balanescu Quartet — w londyńskim Palace Theatre w 1988 roku. Kilka lat później zostało zarejestrowane przez Balanescu Quartet na albumie z trzema pierwszymi kwartetami smyczkowymi Nymana. Struktura rytmiczna utworu została zasugerowana przez tancerkę i czerpie z tradycji tańca indyjskiego bharatanatyam. Kompozytor podszedł z entuzjazmem do propozycji Shobany Jeyasingh, postanowił jednak połączyć w Kwartecie nr 2 dalekowschodnią strukturę rytmiczną z melodią i harmonią właściwymi zachodniej muzyce klasycznej. Krytycy muzyczni, analizując tę kompozycję Nymana, pytają, czy z uwagi na ograniczoną współpracę pomiędzy poszczególnymi instrumentami rzeczywiście należy tu mówić o kwartecie smyczkowym, zamiast po prostu o muzyce napisanej na cztery instrumenty smyczkowe. Niezależnie od odpowiedzi, nie da się zaprzeczyć, że jest to utwór olśniewający, w którym kontrasty nastrojów, temp i harmonii przenoszą kwartet smyczkowy — ujmowany jako gatunek — na nowy poziom.

MICHAEL NYMAN (ur. 1944) — jeden z najbardziej innowacyjnych i cenionych kompozytorów brytyjskich związany z minimalizmem muzycznym. Jego żydowscy dziadkowie, pochodzący z Częstochowy, na początku XX wieku emigrują do Wielkiej Brytanii. Nyman już jako dziecko ujawnia talent muzyczny. Studiuje w prestiżowej Royal Academy of Music kompozycję i grę na klawikordzie, a następnie podejmuje studia doktoranckie w londyńskim King’s College. Przerywa na kilkanaście lat karierę kompozytorską, by zasłynąć jako wpływowy krytyk muzyczny. Zajmuje się recenzowaniem dzieł najnowszych i sceną eksperymentalną. Jest autorem określenia „minimalizm w muzyce”, którego używa po raz pierwszy w 1968 roku w recenzji dla magazynu „The Spectator”. W 1974 roku publikuje książkę Experimental Music: Cage and Beyond, gdzie podejmuje się analizy wpływu Johna Cage’a na innych kompozytorów, a minimalizm określa mianem podgatunku muzyki „procesowej”, cechującej się tym, że jej twórcy ulegają pokusie ingerowania w proces, by nadać mu znamiona wypowiedzi osobistej. Rok 1976 jest kluczowy w karierze Nymana, który zaczyna wówczas działać jako kompozytor. Pisze muzykę do Il Campiello Carlo Goldoniego oraz powołuje swój zespół — Michael Nyman Band — który na kolejne dziesięciolecia stanie się laboratorium dla większości jego kompozycji. W tym czasie rozpoczyna swój romans z kinem, tworząc muzykę do filmów Roberta Younga (Keep it up Downstairs) i Petera Greenaway’a (1–100), z którym będzie jeszcze współpracował wielokrotnie, m.in. przy takich filmach jak: Kontrakt rysownika, Zet i dwa zera, Kucharz, złodziej, jego żona i jej kochanek. Popularność przynosi mu muzyka do oscarowego Fortepianu Jane Campion. Soundtrack do tego filmu sprzedaje się w ponad 3 milionach egzemplarzy oraz przynosi kompozytorowi szereg nagród i nominacji — m.in. do Złotego Globu i BAFTA. Tworzy także muzykę do innych produkcji, są wśród nich: Gattaca — szok przyszłości Andrew Niccola (nominacja do Złotego Globu), Król Olch Volkera Schlöndorffa, Królowie życia Michaela Winterbottoma, Mąż fryzjerki Patrice’a Leconte’a, Koniec romansu Neila Jordana, Pokój syna Nanni Morettiego, Człowiek na linie Jamesa Marsha (film uhonorowany nagrodą BAFTA i nominowany do Oscara), Jestem Doroty Kędzierzawskiej (Złoty Lew za muzykę podczas FPFF w Gdyni). Nymana łączy długoletnia przyjaźń z Brianem Eno i Damonem Albarnem, z którym napisał muzykę do horroru Ravenous. Większość jego utworów jest jednak związana z salami koncertowymi i teatralnymi — pisze dzieła orkiestrowe, kameralne oraz opery, łącząc w swojej twórczości fascynację barokiem z wpływami minimalizmu. Do ważnych dzieł kompozytora należą: opery Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem (z librettem Christophera Rawlence’a, opartym na książce neurologa Olivera Sacksa), Facing Goya i Man and Boy: Dada, kwartety smyczkowe, koncerty, symfonie, cykl pieśni (do poezji Shakespeare’a, Nerudy, Paza, Celana, Miltona i in.), dzieła wokalne. Nie ogranicza się jednak do muzyki, realizuje również projekty filmowe i fotograficzne. Chociaż sam nie określiłby się mianem „człowieka renesansu”, to należy podkreślić, że jego kreatywność czyni go jedną z bardziej fascynujących i wpływowych postaci naszych czasów. Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu w Warwick oraz Order Imperium Brytyjskiego.

ZNAJDŹ W PROGRAMIE: 11.11.2015 | ŚRODA 18:00 | KONCERT KWARTETOWY
PRZECZYTAJ ARTYKUŁY O WYKONAWCACH: STRING.LAB

ŹRÓDŁA
▪ Classical Archives — classicalarchives.com
▪ facebook.com/MichaelNymanMusic
▪ michaelnyman.com
▪ A. Ross, Reszta jest hałasem. Słuchając dwudziestego wieku, Warszawa: PIW, 2011